Erwteneiwit en erwteneiwitpoeder zijn in opkomst. En terecht, want het is zeer veelzijdig met grote voordelen voor je gezondheid en het milieu. Maar wat is het precies? Hoe wordt het gemaakt? En wat zijn de voor- en nadelen van erwteneiwit?
Wat is erwteneiwit eigenlijk precies?
We belichten uit welke erwten het erwteneiwit precies wordt gewonnen en waar dit eiwit dan precies uit bestaat. Verder lichten we ook toe wat er zo bijzonder is aan de plant die de erwten maakt. Zo is er bijvoorbeeld geen irrigatie of kunstmest nodig en dat heeft best spectaculaire gevolgen!
Waar wordt erwteneiwit uit gewonnen?
We winnen erwteneiwit uit de gele spliterwten, wetenschappelijke naam Pisum Savitum. Deze is geclassificeerd in de peulvruchtengroep. Alle peulvruchten zijn van de vlinderbloemenfamilie. Deze erwten bestaan uit vezels, koolhydraten en eiwitten. De eiwitten zijn op meerdere manieren te scheiden van de rest van de erwt. Naast gebruik als erwten eiwitpoeder gebruikt men het eiwit ook als schuimmiddel, emulgator of dikmaker. Afhankelijk van het gebruikte proces krijg je erwteneiwit concentraat, erwteneiwitisolaat of erwteneiwit in getextureerde vorm. In laatstgenoemde vorm kan het gebruikt worden in producten zoals vleesvervangers.
Waar bestaat erwteneiwit uit?
Erwteneiwit bevat eiwitten uit verschillende eiwitklassen, voornamelijk: globulinen, albuminen, prolaminen en glutelinen. De albuminen zijn volledig wateroplosbaar en maken zo’n 20% van het geheel uit. Dit zijn zogeheten ‘metabolische eiwitten’. Bij de ontkieming breekt de jonge plant ze af om zichzelf van stikstof en zwavel te voorzien. Zo’n 70-80% zijn de globulines. De erwtenplant maakt deze globulines als buffer voor de kiem, maar globulines zijn dus ook door ons mensen goed te gebruiken.
Waarom is de erwtenplant zo bijzonder?
Waarschijnlijk is de erwtenplant zo’n beetje de meest duurzame manier om eiwitten te produceren. Uiteraard is het sowieso veel efficiënter en duurzamer dan alle dierlijke eiwitten; zelfs duurzamer dan eiwit uit insecten, eieren of melk. Maar ook ten opzichte van alle planten die bruikbaar eiwit produceren, doet de erwtenplant het zeer goed.
Geen irrigatie nodig
Het heeft relatief weinig water nodig en kan met alleen regenwater af. Bovendien kan het vrij goed droogte weerstaan. Op dat vlak verslaat de erwteneiwit met verve rijsteiwit en soja-eiwit.
Geen kunstmest nodig
Kunstmest, de grootste uitvinding van de afgelopen eeuw, is een zegen geweest voor de mensheid. Maar meteen ook een vloek. Het faciliteerde de enorme expansie van de wereldbevolking omdat men met kunstmest vrijwel onbeperkt voedsel kon verbouwen. Vóór de uitvinding van kunstmest was de hoeveelheid bruikbaar (reactief) stikstof namelijk de beperkende factor. Uiteraard hebben planten veel meer elementen uit de aarde nodig; zwavel, koper, ijzer, magnesium, om maar wat te noemen. Maar stikstof is als bouwstof voor aminozuren vrijwel altijd het eerste limiterende element voor plantengroei. Zo beperkte stikstof niet alleen de hoeveelheid voeding die geteeld kon worden, maar ook de uitbreiding van de wereldbevolking. En vooral dat laatste is iets waar we collectief niet met een fortuinlijk gevoel op terugkijken.
Hoewel onze atmosfeer voor 80% uit stikstof-gas (N2) bestaat, is dit niet beschikbaar voor planten. Dat komt vanwege de driedubbele verbinding tussen deze twee atomen in het stikstof-gas molecuul. Die is niet zomaar te verbreken. Planten zijn daarom voor hun stikstof (voor de aminozuren dus) afhankelijk van de stikstof in de grond. Behalve dus planten uit de vlinderbloemenfamilie, waar de erwtenplant ook deel vanuit maakt. Hoewel de erwtenplant zelf de sterke 3-voudige verbinding van stikstofgas niet kan verbreken, groeien er op zijn wortels micro-organismen uit de bacteriefamilie rhizobiaceae kunnen dat wel. Ze ‘infecteren’ de erwtenplant en hoewel dat negatief klinkt is er juist sprake van een sterke symbiose; wederzijds profiteren dus.
Kunstmest levert helaas een substantiële bijdrage aan klimaatverandering omdat het nogal energie-intensief is. En helaas is het ook destructief voor de biodiversiteit. En dat gebeurt helemaal in gebieden waar men stikstofrijk voedsel importeert als veevoer, maar waarbij veel stikstof achterblijft in de de mest van dat vee. Zoals dat bijvoorbeeld in Nederland gebeurt. Planten die het goed doen op hogere concentraties reactief stikstof in de grond (zoals bramen en brandnetels) verdringen andere soorten. Die verdrongen planten voedden weer specifieke insecten en die specifieke insecten voedden weer andere dieren die het dus ook veel zwaarder krijgen. Erg fijn dus dat de productie van erwteneiwit niet aan deze destructieve keten bijdraagt.
Hoe wordt erwteneiwit gewonnen uit erwten?
Er is een natte en droge methode om de eiwitfractie te scheiden van de rest van de erwt. Deze leveren respectievelijk het erwteneiwit concentraat en erwteneiwitisolaat. Eén van de verschillen is dat erwteneiwitisolaat meer eiwit en nauwelijks koolhydraten bevat en daarmee ook minder FODMAPs.
Prepareren van de erwt voor eiwitextractie
Voordat de erwt verwerkt kan worden, moet deze eerst worden gezuiverd. Speciale machines zorgen ervoor dat er geen allergenen zoals tarwe of andere zaden bevat.
Vervolgens splitsen speciale machines de erwten en ontdoen ze deze van het schilletje.
Natte methode om erwteneiwitisolaat te maken
De erwten worden dat tot poeder vermalen en opgelost in water. De mate van oplosbaarheid van een eiwit hangt namelijk af van de verdeling van hydrofobe (slecht oplosbaar in water) en hydrofiele (goed oplosbaar in water) aminozuren. Het zijn vervolgens de electrostatische krachten die ervoor zorgen dat de eiwitten niet samenklonteren en opgelost blijven.
Door de pH-waarde van de oplossing zo te veranderen, veranderen ook deze electrostatische krachten waardoor de eiwitmoleculen kunnen aggregeren (samenklonteren) en neerslaan. Men zoekt dus altijd naar de pH-waarde waarbij het eiwit waarbij de netto lading van een eiwit 0 is. Dat proces heet iso-electrische precipitatie. Deze neerslag wordt vervolgens met een hydrocloon gescheiden van andere bij-producten in de neerslag, een soort centrifuge. Vervolgens wordt dit verder ingedikt door middel van filtratie en een centrifuge. Immers; hoe beter je dat doet, hoe hoger het eiwitgehalte in het geproduceerde erwteneiwitisolaat.
Vervolgens wordt het geheel weer pH-neutraal gemaakt. Van deze ontstane oplossing moet nu een fijn poeder gemaakt worden. Dat gebeurt met een industriële methode die begin 20e eeuw is ontwikkeld en ‘sproeidrogen’ heet. In feite komt dat neer op vernevelen en dat in te drogen. Dus door de geconcentreerde oplossing door een verstuiver te leiden en vervolgens in een verwarmde toren te spuiten, krijg je een fijn poeder. Het erwteneiwit. Verkregen met een nat proces, zonder gebruik te hoeven maken van chemische oplosmiddelen dus.
Droge methode om erwteneiwit te scheiden
De droge methode levert zogezegd ertweneiwit concentraat. Hierbij worden de vermalen erwten dus niet opgelost in water, maar worden de fracties gescheiden op basis van verschillende deeltjesgrootte en dichtheid.
Het begint ermee dat de erwten tot heel fijn bloem worden vermalen. De deeltjes met (meer) eiwit zijn kleiner dan de deeltjes die vooral vezels of zetmeel (koolhydraten) bevatten. Het bloem wordt gefluïdiseerd. Dat betekent dat hoewel het een vast poeder betreft er precies zoveel lucht in geblazen wordt dat het geheel zich als een vloeistof gedraagt. Met een classificeringswiel worden de kleinere (eiwitrijkere) deeltjes gescheiden van de rest.
Verschil natte en droge methode
Helaas verbruikt de natte methode die we voor Silverback Protein gebruiken dus water en ook (warmte-) energie voor het droogsproeien dan de doge methode. Maar vanzelfsprekend staat dat niet eens in verhouding tot de hoeveelheid energie en water die nodig zijn voor de productie van dierlijke eiwitten. De voordelen zijn wel dat het daardoor vrij of nagenoeg vrij is van anti-nutritionele factoren (ANF’s) zoals fytines, lectines en alpha-galactosiden. Maar onze eiwitten hebben daardoor ook een hoger eiwitgehalte, wat we nog verder verhogen door de gerichte aminozuurverrijking.
Wat gebeurt er met de rest van de erwt?
Niet gevreesd, de overige bestanddelen van de erwt komen ook goed terecht. De zetmeel- en vezelstroom leiden ook tot bruikbare producten. Sterker nog, in China ging het hoofdzakelijk om het zetmeel ten behoeve van de noodles en werd het eiwit beschouwd als reststroom. De vezels van de erwt, voornamelijk de cell wanden, kan men weer goed gebruiken in plantaardige vleesvervangers. Ze verbeteren de textuur, houden goed vocht vast en werken stabiliserend.
Voor- en nadelen erwteneiwit
Erwteneiwit heeft vele voordelen en ook wat nadelen ten opzichte van andere producten. Hieronder benoemen we deze uitgebreid.
Hoog in BCAA’s voor plantaardig eiwit
BCAA is de Engelse afkorting voor Branch Chained Amino Acid. Vertakte keten aminozuren dus. Deze aminozuren zijn de belangrijkste bouwstenen voor spiereiwitten. Daarnaast zijn deze ook vrij eenvoudig door je lichaam in glucose om te zetten via een proces dat ‘gluconeogenese’. Op die manier zijn ze ook een belangrijke energieleverancier. Veel BCAA’s in je eiwitten zijn dus zeer bevorderlijk voor je spieropbouw. En kunnen – mits juist getimed – ook spierafbraak bij training verminderen.
Erwteneiwit bevat veel meer BCAA’s dan bijvoorbeeld rijsteiwit of soja-eiwit. Dat plantaardige eiwitten relatief veel BCAA’s bevatten is vrij uitzonderlijk. Toch bevat zelfs erwteneiwit nog een stuk minder dan whey eiwit. Vandaar dat Silverback Protein gericht verrijkt is waardoor dit het meeste BCAA bevat van alle eiwitten, inclusief en eiwitsupplementen.
Daarnaast komen de BCAA’s bij erwteneiwit slechts beperkt tot hun recht vanwege de zeer lage aanwezigheid van het essentiële aminozuur methionine. Maar die benoemen we al bij de nadelen, zie hieronder.
Niet-chemisch nat proces om erwteneiwit te extraheren
Zoals je hierboven hebt kunnen lezen, laat het ertweneiwit zich relatief makkelijk scheiden van de overige fracties. In tegenstelling tot bijvoorbeeld soja eiwit zijn er geen chemische middelen nodig voor de extractie.
Zeer lage milieukosten
Naast dat er geen chemisch proces nodig is voor de extractie, heeft de erwtenplant grote voordelen. Sterker nog, wij durven wel te stellen dat erwteneiwit de meest efficiënte en minst belastende manier is om eiwit te produceren.
Erwtenplanten kunnen zeer goed tegen droogte en hebben geen irrigatie nodig. Ze dragen bacteriën bij zich die stikstof vastleggen in de grond en verrijken zo dus de grond. Ze zijn daardoor de ideale plant voor gewasrotatie om opbrengsten van grond te optimaliseren.
Groeit zonder kunstmest
Erwteneiwit heeft geen kunstmest nodig. Dit is dus vanwege de voornoemde bacteriestam die op de wortel van de erwtenplant groeit. Deze is in staat de sterke drievoudige binding tussen de twee stikstofatomen in stikstofgas (N2) te doorbreken.
Helaas vergt kunstmest zeer veel energie om te maken en te vervoeren. Dat er geen kunstmest nodig is levert dus een flinke besparing om qua uitstoot van klimaatgassen.
Zeer rijk vitaminen en mineralen
Goed erwteneiwit zoals dat van ons is zeer rijk aan allerlei vitaminen en mineralen. Denk aan de mineralen kalium, calcium, magnesium, fosfor, ijzer, zink en koper. Maar ook vitamines als foliumzuur (b11), riboflavine (b2), pyridoxine (b6), niacine (b3), biotine (b8), pyidoxamine en pyridoxal.
Kan lokaal geteeld en verwerkt worden
De meeste sojagewassen en rijst groeien niet goed hier. Erwten daarentegen juist wel. De erwten voor ons erwteneiwitisolaat komen dus allemaal uit Europa, grotendeels Noord-Frankrijk. Dus erwten zijn niet alleen de meest milieuvriendelijke manier om eiwit te produceren, het kan ook nog eens lokaal worden geproduceerd. Helaas worden de meeste erwten die in ons eigen land worden geproduceerd, gebruikt als veevoer.
FODMAP-geschikt
Erwteneiwit heeft een verteerbaarheid van 94%. Bovendien zijn bij het isoleren van de eiwitfractie de koolhydraten en vezels geëlimineerd en daarmee de grootste risicofactoren voor ongemakken in de buik verdwenen.
FODMAP’s zijn suikers die slecht opgenomen worden door het lichaam en in je darmen. Het staat voor Fermenteerbare Oligosachariden, Disachariden (lactose), Monosachariden (fructose) And Polyolen (suikeralcoholen). Ze blijven daardoor achter in je darmen waardoor je darmflora ermee aan de gang gaat. In andere woorden, wanneer de bacteriën in je darmen ze gaan fermenteren. Bij dat fermentatieproces ontstaat veel gas dat kan leiden tot buikpijn, opstopping en diarree.
Ons erwteneiwitisolaat bevat niet tot nauwelijks deze FODMAP’s, waardoor het met name interessant is voor mensen die een FODMAP-dieet volgen.
Nadelen erwteneiwit
Hoewel erwteneiwit dus qua verteerbaarheid en milieu-impact bijzonder gunstig is, bevat het minder essentiële aminozuren dan dierlijk eiwit. En hoewel er verhoudingsgewijs veel BCAA’s in zitten voor een plantaardig eiwit, doet het feit dat het te weinig van het essentiële methionine bevat dat effect grotendeels teniet gedaan. Dan kun je nog zoveel van de andere (essentiële) aminozuren beschikbaar hebben, als op een bepaald stuk eiwit methionine ingebouwd moet worden en dat is er niet, dan is de rest ook niet bruikbaar. Zie bijvoorbeeld onze animatie die dat verder duidt.
Dat zorgt ervoor dat de biologische waarde, de mate waarin een eiwit door je lichaam in nieuw, eigen eiwit omgezet kan worden, dus een stuk lager is dan eiwitten zoals wei. Vandaar dat we dit nadeel van erwteneiwit voor je opgelost hebben, waardoor er bijna alleen nog maar voordelen overblijven. Natuurlijk is er het Franse onderzoek dat aangeeft dat je met erwteneiwit evenveel spiermassa op kunt bouwen, maar toch vertelt dat niet het hele verhaal. Dit is gefinancierd vanuit een producent van erwteneiwit en er zijn omnivore participanten gebruikt waardoor die voornamelijk dierlijke eiwitten binnen kregen.
Hoog zoutgehalte
Helaas is het zo dat er van nature vrij veel natrium aanwezig is in erwten en dat blijft aanwezig in het gescheiden eiwitisolaat. Daar valt vrij weinig aan te doen. Wel is het zo dat we bij Silverback Protein een type erwteneiwit gebruiken dat het minste natrium bevat. En vanwege de verrijking met essentiële aminozuren wordt het zoutgehalte per 100 gram natuurlijk nog een stuk lager.
ANF’s, de anti-nutritionele factoren
Anti-nutritionele factoren zoals alpha-galactosides en lectines worden via het hierboven beschreven natte, enzymatische proces eruit gefilterd. Bijvoorbeeld lectines zijn gifstoffen die planten maken om te voorkomen dat ze opgegeten worden. Ze kunnen met name kleinere dieren zoals insecten onschadelijk maken. Bij mensen loopt dat zo’n vaart niet, maar kunnen ze wel klachten veroorzaken zoals buikpijn, winderigheid. Met de door ons gebruikte processen heb je daar dus geen last van.
Sterke basissmaak
En smaken verschillen natuurlijk, maar erwtensmaak is natuurlijk wel te herkennen. Sommige mensen zijn daar gevoelig voor en hebben er last van, anderen merken er niks van of vinden het juist wel lekker. Het vereist wel wat van je R&D om daar wat van te maken natuurlijk.
In ons geval was de uitdaging nog wat groter omdat niet alleen erwteneiwit niet bepaald smaakloos is, maar ook aminozuren een vrij sterke smaak hebben. Toch zijn wij er met onze R&D in geslaagd deze smaken naar de achtergrond te verdrijven en ze te maskeren. Meer weten? Zie onze smaakwijzer.
Conclusie
Na het lezen van dit stuk heb je veel kennis opgedaan over erwteneiwit, hoe het eiwit wordt gescheiden van de rest en wat de voor- en nadelen zijn. Erwteneiwit is een bijzonder interessant eiwit en we hebben niet voor niets om tal van redenen hiervoor gekozen als basis voor onze producten. Erwteneiwit is een plantaardig sleutelproduct dat van cruciaal belang is en gaat zijn in de transitie naar een globaal meer plantaardig dieet, omdat de erwtenplant zo efficiënt en effectief is. De nadelen van erwteneiwit hebben we weten te compenseren waardoor de toepassing in onze producten tot één van de beste, zo niet hèt beste eiwitpoeder in de markt is.